Anjel
Lertxundi

1948 (Orio)

Egile honen
beste liburuak

NOBELA

Goiko kale

1973, Gero

Ajea du Urturik

1971, Etor

Hamaseigarrenean aidanez

1983, Erein

Urtero da aurten

1984, Erein

Tobacco days

1987, Erein

Carla

1989, Erein

Kapitain Frakasa

1991, Erein

Otto Pette

1994, Alberdania

Lehorreko koadernoa

1998, Alberdania

Zorion perfektua

2002, Alberdania

Ihes betea

2006, Alberdania

Konpainia noblean

2004, Alberdania

Zoaz infernura, laztana

2008, Alberdania

NARRAZIOA

Piztiaren izena

1995, Alberdania

Azkenaz beste

1996, Alberdania

Letrak kalekantoitik

1996, Alberdania

Lurrak berdinduko nau

1990, Erein

IPUINA

Hunik arrats artean

1970, Lur

Aise eman zenidan eskua

1979, Erein

SAIAKERA

Mentura dugun artean

2001, Alberdania

Gogoa zubi

1999, Alberdania

KRONIKA

Italia, bizitza hizpide

2004, Alberdania / Berria

BIOGRAFIA

Martin Ugalde, leialtasun baten historia

1997, Andoaingo Udala

ETNOGRAFIA

Tresak eta Kordelak

1993, Zarauzko Udala/Itxaropena

ANTOLOGIA

Horrela bizi bagina beti (Euskal umorearen antologia)

1991, Erein

HAUR ETA GAZTE LITERATURA

Gizon kabalen piurak

1982, Erein

Tristeak kontsolatzeko makina

1982, Erein

Eskiatzaile herrenaren kasua

1988, Erein

Kaxkajo bahituaren kasua

1988, Erein

Paris de la France-ko pateen kasua

1988, Erein

Alarguntsa sikodelikoaren kasua

1989, Erein

Sardina ezpain gorriaren kasua

1989, Erein

Peru eta Marixe, mila eta bat komerixe

1993, Erein

Estalaktita rockeroaren kasua

1989, Erein

Nire kuleroak

1999, Elkar

Musubero mon amour

2000, Elkar

Aizak eta aizan elkarrekin dantzan

2002, Elkar

Argizariaren egunak

1998, Alberdania

        Estudioan free-lance gisa lan egiten genuenon postontzia zabaldu nuen. Niri zuzendutako gutunazal deigarri bat apartatu nuen ohiko kamera-iragarki eta bideo-zerrenden artetik. Gutunazalak hareazko erloju baten marrazkia zekarren albo batean, bere latinezko esapidea eta guzti:

 

Vulnerant omnes, ultima necat.

 

        Esaldiak, harritu ordez, erredakzioan genuen kazetaririk asmotsuena ekarri zidan gogora: gutuna ezin zitekeen Danelena beste inorena izan; eguneroko bizitzaren asperduratik ihes egiteko hark erakusten zuen lotsa gutxiko ganoraren beste asmazio bat zen, inondik ere, gutun hura.

        «Nagiak gainetik kentzeko beste abagune baten opari egin nahi diguk, orduan! Ederki. Ez natzaik atzean geldituko».

        Gutunazala urratzen hasi nintzen, edozein sorpresa-klase jasotzeko prest eta urduri, egunero postariaren zain egoten den horietakoa bainaiz, hark dakarren gutunen batek nire bizitza alda lezakeelakoan, seguru asko.

        Gutunazala urraturik, herio-dantza baterako albiste ematen zuen —eguna, ordua, lekua...— bertatik atera nuen txartelak.

        Eskribauarena egitea dagokik, zioen deialdiak, eskuz idatzita, azpiko aldean. Danelen letra bildu-luzexka ezagutu nuen. «Eskribauarena! Zeren lekuko behar ote nau oraingoan?», eta buelta eman nion txartelari. Silvain Pouvreau-ren Philoteatik hartutako esaldi bat agertzen zen bertan, letra gotiko itxuratu samar batez, Danelek hain gustukoa zuen dotorezia amaneratuaz, emanda:

 

Herioa hurbildu da,

mira zazu nola trufatzen den zutaz,

eta nola deitzen zaituen bere danzara.

 

        «Profit dagiala!», erabaki nuen gutunazala eta gutuna patrikan gorderik, «eskribaua izango natzaik». Erredakziora sartu nintzen. Ada bere ohiko txokoan zegoen, leihoaren aurrez aurre, zutik. Argiaren dirdai urrekarak, estoreen arteko zirrituetatik sarturik, su-txinpart txikiak sortarazten zizkion haren ile-adatsen isla gaztaingorriari.

        Adarenganaino joan, eta, haren sorbaldaren gainetik begiraturik, bera ere Danelen gonbita irakurtzen ari zela ikusi nuen. Izpiliku-uraren lurrina zerion haren ileari.

        —Zein jantzi agindu din hiri?

        Intziri mehe batek sorbaldak jaso zizkion. Jiraturik, arnasa hartu zuen, ni ikusteak lasaitu egin izan balu bezala. Ileko suak areagotu egiten zuen Adaren aurpegiko zurbildura ia marmorezkoa.

        —A, hi haiz!

        Musu eman genion elkarri. Keinu erabakior bat egin zuen gero, lepoa jasorik, baina, oraingoan, sorbaldak mugitu gabe. Zerbait esatera zihoala bazirudien ere, arnasa irentsi, eta isilik geratu zen.

        —Eta? Zein jantzi agindu din, bada? —galdetu nion ostera, nire jakinmina batere disimulatu gabe.

        Betazalak erdi bildurik zituen, argia jasanezina balitzaio bezala, baina leihoa gibelean zuen.

        —Ez nauk joango —erantzun zidan ahots estrainio batez.

        Eta, erdi doblaturik, mahai gainera bota zuen gonbita. Nirea ez bezalako txartel bat zela iruditu zitzaidan. Hura ikusteko baimena eskatu nion begiez, ez desberdintasunak harritzen ninduelako —zer-nori egokitze hura ere ohikoa baitzuen Danelek—, baizik eta Adari eskatu bide zion jantziarekiko jakinminez segitzen nuelako. Adak ezpainak zimurtu zituen, egin nezala nahi nuena esanez bezala, eta haren gonbita hartu nuen mahai-gainetik. Abadesaz janzteko eskatzen zion Danelek. Txartelaren atzeko partean, berriz, alemanezko esaldi bat irakurri nuen, nire txarteleko Silvain Pouvreaurenaren ordez:

 

Denn die Toten reiten schnell...

 

        —Eta hau? —harritu nintzaion, esaldia seinalaturik. Ada ondo moldatzen zen alemanez, eta esaldia errepikatu eta gero, erantsi zuen:

        —Hilak lasterka doazi, edo horrelako zerbait. Coppola-ren Drakula filmeko hitzak dituk, gogoratuko haiz... —eta esaldia airean utzi zuen, gogoratuko haiz hartan nik oroitzapen jakinen bat aurkitu behar izan banu bezala.

        Ez hotz ez bero utzi ninduela, horixe zen, ordea, nik Coppolaren filmaz gogoratzen nuen gauza ia bakarra, baina ez nion deus esan, bere gurtugai kutunenen aldaretxoan baitzeukan Drakulari buruzko guztia, Coppola-ren filma ere barne.

        Adak paper mekanografiatu bat atera zuen bere poltsatik:

        —Gonbitarekin batera sartu zidak Danelek. Bürger poetaren balada baten prosazko nola-halako bertsio bat duk.

        —Hara! Niri ez zidan horrelakorik bidali...

        —Danelek ezagutzen dik halako gaiei diedan lilura, eta keinuka ari zaidak, ezagutzen duk. —Gaitzespen-keinu bat egin zuen, ezkerreko matraila puztu eta buruari alde batera eta bestera eraginez. Paper mekanografiatua eskaini zidan gero—: Hiretzat. Ez diat ezertarako behar.

 

        Ada leihorantz jiratu zen ostera, gaiak eman zezakeen guztia ahitua balitz bezala. Atzetik joanik, gerria inguratu nion nire besoez. Adaren azal-mintzeko beroa senti nezakeen ezpainetan. Nire hatsa senti zezakeen garondoan. Eskuak nire eskuen gainean jarririk, bere bizkarraren kontra erakarri ninduen.

        Hala egon ginen denbora pixka batez Estudio aurreko parking aldera begira. Beteta zegoen. Modako auto asko. Zilindrada handiko bospasei moto. Eguzkia dirdaika ibilgailuetako kristaletan eta karrozeria metalizatuetan.

        —Ez, ez nauk joango! —esan zuen berriro handik pixka batera, ordu arte erabakia hausnartzen aritu izan balitz bezala.

        Ahoa haren belarri baten kontra nuela hitz egin nion: Danelek erdeinutzat hartuko zuela gure ezezkoa. Ez zitzaigula komeni ez berari ez niri Danelekin uzkur jokatzea. Egundoko lanak hartu zituela festa antolatzen...

        Ahotsa apaldu nuen gero, une hartan erredakzioan Ada eta ni beste inor ez bazegoen ere, eta haren garondoa ia musukatuz hitz egin nuen.

        —Aldaketa asko izango dun ekoiztetxean, badakin, eta Danelekin ondo portatzea komeni zaigun bioi.

        —Hoa heu. Free-lance hago, eta nik ez bezala behar duk Danelen begirunea. Desenkusa nazak! —eskatu zidan adoretsu.

        —Ez. Elkarrekin joango gaitun, Ada. Konbentzituko haut-eta, besoak estuturik, musu eman nion garondoan.

        Adaren azkeneko esaldi bat geratu zen zintzilik leihoaren eta nire arteko argi-zirrindaren hauts artean:

        —Zer nolako lanak hartzen dituen ezertarako! Gero arnasa irentsi zuen berebiziko indar batez eta sudur-hots handia ateraz, biriketan airerik gabe geratu izan balitz baino behartuago.

 

 

Abenduko lehen igandea

 

Ad te levavi animam meam,

edo zugana jaso dut bihotza.

 

        (Ez dut sukarrik, baina halako pisu astun bat sentitzen dut bularrean, inor ukabila sartzen ari balitzait bezala. Aspaldi utzi nion erretzeari, eta birikei ere ahaztu zaie garai hura, baina minbizia da, seguru nago).

        Bi urte doi pasatu dira kontakizun nagusia idatzi nuenetik, eta ez dut nire burua ezagutzen lerro horien ispiluan. Zer ez zait, bada, arrotza gertatzen! Normala omen da aspaldi idatzitako testu bat beste batena iruditze hori, eta nik ez dut zertan zalantzan jarri: aita batek ere halako harridura batez begiratzen ornen dio tipi-tapa pauso baldarka ibiltzen hasi berri den semeari, haur tentedoi hura bere odol berekoa izatea ulertu ezinik.

        Baina zinez normala da orain bi urte doi idatzi nuen testuan nire deus ez ikuste edo ez sentitze hori? Ez ninduke harritu behar orduko testugilearen eta lerro hauek idazten hari den dontsu honen arteko lubaki izugarriak? Galdera mamitsu horiek ditut golkoan abenduko lehendabiziko igande honetan lanari ekiterakoan (aste osoan ez dugu igandeetan adina denbora libre izaten familiari-eta gutunak idazteko, eta nik badut familia, baina ez nori idatzi). Koaderno berde ilun bat (France, 210 x 297 mm.) estreinatu dut kontakizun nagusiari erantsitako iruzkin eta azpikontakizunontzat. Beste koaderno batzuk ere baditut aldean, zernahi burutazio jasotzeko.

 

        Hasiera bateko testua Nik ez dut Ada hil esaldiarekin hasten zen: nire bizitza hondoratu omen duen gertakizun bati buruzko errugabetasun-aitormenarekin. Kendu egin nuen, ordea, bizitza osoan salatu dudan betiko arinkeria hauspotzeko beldurrez:

        «Bikote bati buruzko beste txan-txan-txan kontakatilu bat! Intimismoa! Jeloskortasuna! Txorta jotzeko arazoak arintzeko ordaina!», nioen neure baitan.

        Ez dut inor leziatzeko asmorik, ez neure ahuleziak arintzeko beharrik ere

        Nik ez dut Ada hil hori epaile bati zuzendu behar nion kontakizun erru-aringarria hasteko modu bat nuen. Bat. Nik hil nuen Ada erru-aitorlea, beste bat. Gehiago ere saiatu nituen gero, harik eta epaileari bidali niona osatu nuen arte.

        Bego.

 

        Baina kontakizun hau benetan bat izan dadin (orbel artean ontto, alegia, ez bainago apaltasun faltsoei haizemateko tenorean) jende askok ibilita, begiratuta, uzta bilduta... dauden bazterrak saihestu, eta, Ada hil izanagatik Dontsu Etxe honetan naukatenetik, burmuinak urtu beste lanik ez dut hartu, ibili gabe edo ibilidoi dagoen baso-bazterren baten hila. Burmuinak urtu beharrean eta haztamuka. Eta, hartan nenbilela, kontakizun nagusia (hemendik aurrera KN deituko dudana), hona etorri aurretik idatzitakoa, orraztu eta nire gaurko gustura ekarri ordez, hartan oinarrituriko eta handik abiaturiko azpinarrazioak (AK gisa bataiatuko ditudanak) idaztea otu zait. Nire gelako leihopeak du erabakiaren kulpa. Argituko dut zergatia: ni hona ekarri nindutenean, txita baten itxura beteko lizun-orban bat nabarmentzen zitzaion leihoaren azpiko horma puskari. Txitak asko iraun zuen leihopean. Udazkena etorri zen arte. Euriekin batera, txita zezen-buru bilakatu zen; zezen-burua, behi astun bat; behia, berriz, ume egiteko zorian jarri zen, baina umea egin ordez, lau ertzak korapilaturik zituen maindire bihurtu zen, eta, maindirea, sagarrez bete...

 

        Dontsu Etxe honetan sartu aurretik, oraintsu bi urte alegia, idatzitako gertakizunen hari nagusia (KNa) eta hari nagusiaren leihopean sortutako eranskinak (AKak), urratzen eta zabaltzen hasi dira, ni konturatzerako, elkarren arrimoan, hezetasunak leihopean egiten duen bezala, hartara ni, bi testuak eta nire dontsu lagunak burgestu ez gaitezen. Kasu honetan ni aurrean jartzea ez da astakortesia, gertakizun literarioko etapen antolamendu kronologikoa baino.

Garapena: Dijitalidadea SL